27 stycznia obchodzimy 80. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. To dzień refleksji nad ogromem ludzkiego cierpienia, które spotkało miliony ludzi z różnych narodów. Wśród więźniów tego obozu byli również polscy lotnicy i inżynierowie lotniczy, w tym wybitny konstruktor szybowcowy – Antoni Kocjan.
Historia Antoniego Kocjana to przykład niezwykłej odwagi i niezłomności. Przypomina, że nawet w najciemniejszych czasach można walczyć o swoje wartości i godność.
Obchodząc tę szczególną rocznicę, oddajemy hołd wszystkim ofiarom obozu Auschwitz-Birkenau oraz tym, którzy przeżyli, niosąc ze sobą ból i wspomnienia. Muzeum Lotnictwa Polskiego pragnie pielęgnować pamięć o tych wydarzeniach, a także przypominać o wkładzie polskich lotników i inżynierów w walkę o wolność i rozwój naszej historii.
Antoni Kocjan był jednym z najwybitniejszych konstruktorów szybowcowych w międzywojennej Polsce. Jego szybowce, takie jak „Czajka” czy „Orlik”, zdobywały międzynarodowe uznanie i przyczyniały się do rozwoju polskiego lotnictwa. Niestety, jego działalność przerwał wybuch II wojny światowej.
W czerwcu 1940 roku Antoni Kocjan został aresztowany przez gestapo i przewieziony do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie nadano mu numer więźniarski 4267. Pobyt w obozie był dla Kocjana okresem niezwykle trudnym. Zmuszany do ciężkiej pracy, doświadczał okrutnego traktowania, które odbiło się na jego zdrowiu.
Z Auschwitz udało mu się wyjść dzięki interwencji niemieckiego konstruktora lotniczego, prof. Georga Branda, który przekonał władze niemieckie, że Kocjan może być użyteczny dla niemieckiego przemysłu lotniczego. W sierpniu 1941 roku Kocjan został zwolniony z obozu i powrócił do Warszawy. Tam natychmiast zaangażował się w działalność konspiracyjną. Jako kierownik wywiadu AK w sprawie niemieckich rakiet V-1 i V-2, odegrał kluczową rolę w przekazaniu aliantom szczegółowych informacji o tych tajnych broniach.
Muzeum Lotnictwa Polskiego ma zaszczyt przechowywać niezwykle cenne pamiątki związane z Antonim Kocjanem, które dokumentują jego dramatyczne losy w Auschwitz. Wśród tych przedmiotów znajdują się m.in.:
Wyjątkowe pamiątki po Antonim Kocjanie z okresu jego uwięzienia w Auschwitz powróciły niedawno do Muzeum Lotnictwa Polskiego po dłuższym pobycie w profesjonalnej pracowni konserwatorskiej. Dokumenty zostały dokładnie oczyszczone z zanieczyszczeń takich jak kurz, brud i tłuszcz, które nagromadziły się na przestrzeni lat. Usunięto również resztki zszywek, które osłabiały papier. Konserwatorzy naprawili uszkodzenia mechaniczne – pęknięcia i dziury, powstałe w wyniku użytkowania dokumentów. Przedarcia zostały wzmocnione za pomocą cienkich arkuszy japońskiego papieru. Aby zapobiec dalszej degradacji, wykonano stabilizację chemiczną i usunięto substancje kwaśne powodujące osłabienie papieru. Dzięki tym działaniom dokumenty te zachowały swoje walory historyczne i mogą być bezpiecznie prezentowane kolejnym pokoleniom.
Poniżej na zdjęciach można porównać stan koperty jednego z listów Antoniego Kocjana do żony sprzed i po konserwacji: