Logo Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

C. 24. Zakopane

Zakopane nie jest kojarzone z lotnictwem, jednak warto odnotować, iż inicjatywy grupy entuzjastów pośród których znaleźli się znani narciarze i taternicy jak Bronisław Czech, Kazimierz Schiele, Mieczysław Kowalski czy Mieczysław Lewandowski powstało w Zakopanem w roku 1932 koło szybowcowe, a w rok później zostaje powołany do życia aeroklub regionalny, jako filia Aeroklubu Krakowskiego. Utworzone wówczas stowarzyszenie przyjęło nazwę „Aeroklub Zakopiański”. W założeniach Stowarzyszenie rozciągać miało swą działalność na obszar powiatu Nowotarskiego, Tatr, Spisza i Orawy. Siedzibą. Pewne dane wskazują, że powstała nawet odznaka aeroklubowa – stylizowana spinka górali podhalańskich /parzenica/ z biało-czerwoną szachownicą pośrodku. W październiku 1936 r. odbyły się w Zakopanem pierwsze doświadczalne loty szybowcowe a Zakopiański Harcerski Pluton Szybowcowy, wchodzący w skład Eskadry Harcerskiej przy Aeroklubie Krakowskim, pozyskał trzy szybowce szkolne – dwa typu Salamandra i jeden typu Wrona. Na Furmanowej i Gubałówce – po ukończeniu uprzednio przeszkolenia na szybowisku w BezmiechowejUstianowej – loty wykonywali instruktorzy: Tadeusz Derengowski, Mieczysław Kowalski i Kazimierz Schiele. Zimą 1935/1936 odbyły się w Zakopanem pokazy lotnicze z udziałem załóg 2 Pułku Lotniczego z Krakowa. Przed rozpoczęciem sezonu zimowego w 1937 r. Bronisław Czech – również entuzjasta szybownictwa – zaprezentował swe umiejętności zaś w końcu października i na początku listopada Harcerski Pluton Szybowcowy im. mjr. pil. Ludwika Idzikowskiego zorganizował tam swe pierwsze loty na szybowcach.

 Start szybowca Salamandra z Furmanowej.
Start szybowca Salamandra z Furmanowej.

Prowadzono je na stokach Gubałówki, na Furmanowej (powyżej sanatorium nauczycielskiego) z wysokości 1000 m. n.p.m. Loty te wykazały znaczne walory tego terenu dla tego sportu lotniczego do tego stopnia, ze planowano nawet używać jako miejsc startów terenów Kasprowego Wierchu i Czerwonych Wierchów – szybowce zamierzano transportować tam przy pomocy kolei linowej na Kasprowy Wierch. Na początku 1938 r. zamierzano przystąpić do systematycznego szkolenia młodzieży jednak Aeroklub Zakopiański borykał się ze sporymi trudnościami – m.in. z brakiem hangaru, którego budowę zaplanowano dopiero na rok przyszły w kontekście planowanego rozpoczęcia szkolenia samolotowego. W dniu 28 maja 1939 r. odbyło się Walne Zebranie członków Aeroklubu Zakopiańskiego na którym złożono sprawozdanie z działalności za ostatnią kadencję – Aeroklub w Zakopanem liczył wówczas 470. członków, zaś Eskadra Harcerska im. Żwirki i Wigury liczyła 42. pilotów – w tym 2 instruktorów.

Górale – członkowie LOPP.
Górale – członkowie LOPP.

Osobnym zagadnieniem związanym z lotnictwem w Zakopanem były lądowania maszyn w związku z wielką powodzią z 1934 r., kiedy to „stolica Podhale” zostało odcięte od świata i jedyną drogą, którą można było nieść pomoc były droga powietrzna. Przewoziły ją samoloty startując zapewne z lotniska w Nowym Targu bądź Krakowa, a lądujące na Lipkach, podłużnym wzniesieniu, znajdującym się na przedpolu ściany Giewontu.

 Informacja prasowa o lotach w Zakopanem z 1927 r.
Informacja prasowa o lotach w Zakopanem z 1927 r.

Wojna przerwała działalność lotniczą w Zakopanem i dopiero w 1958 z dawnego szybowiska na Gubałówce miał wystartować do lotu nad Tatrami balon. Miejsce startu przeniesiono jednak pod Krokiew, a z powodów atmosferycznych start balony odbył się dopiero 29 października. Balon z okolicznościową przesyłka pocztową wylądował w Bukowinie Tatrzańskiej. Dopiero później na stoku Nosala zaczęto latać początkowo na lotniach – w styczniu 1976 r. odbyły się tam pierwsze zawody lotniarskie z udziałem 25 pilotów z 6 krajów (Czechosłowacja, Węgry, Austria, RFN, Włochy, Polska). Zawody te miały duże znaczenie, ponieważ po raz pierwszy polscy lotniarze spotkali się z lotniami tzw. drugiej generacji, których osiągi zasadniczo przewyższały możliwości dotąd używanego sprzętu. Lotnie zagościły w „stolicy Tatr” – w kwietniu 1985 r. ma miejsce Obóz lotniarski w Zakopanem, a później i na paralotniach – w roku 1992, w Zakopanem rozgrywane zostały pierwsze zawody paralotniowe.