Radziecki śmigłowiec transportowo-desantowy z silnikiem tłokowym, używany w latach 50. i 60.
Pod koniec lat 40. Michaił L. Mil rozpoczął prace studialne nad dużym śmigłowcem, napędzanym silnikiem ASz-62 o mocy 1000 KM. Na drodze do powstania nowej konstrukcji pojawił się problem, jakim była niechęć wojskowych do takiego rodzaju transportu powietrznego.
Zwrot w tej sytuacji nastąpił w czasie wojny w Korei, gdzie armia amerykańska z powodzeniem użyła dużych (wg ówczesnych kryteriów) śmigłowców transportowych w licznych operacjach wojskowych. We wrześniu 1951 roku odbyła się na Kremlu narada kierowana przez Stalina, na której zapadła decyzja o „likwidacji opóźnienia w dziedzinie produkcji śmigłowców”. Zapaliło się, długo oczekiwane, zielone światło dla nowego projektu Mila.
W październiku 1951 roku Rada Ministrów wydała uchwałę zlecającą zespołowi Mila opracowanie w ciągu 1 roku (!) śmigłowca transportowo-desantowego, mogącego przewieźć 12 uzbrojonych żołnierzy lub inny ładunek o masie 1200 kg (mały samochód terenowy albo armata kal. 57 mm lub 76,2 mm) albo 1600 kg w wariancie przeciążonym. Projekt otrzymał nazwę W-12 (WD-12). Przewidziano dla niego silnik ASz-82W, śmigłowcową wersję udanego napędu kilku radzieckich samolotów.
W konstrukcji śmigłowca zastosowano „klasyczną” koncepcję sprawdzoną na amerykańskim S-55. W dolnej części kadłuba z przodu umieszczono silnik, a za nim obszerną komorę ładunkową z małymi drzwiami oraz otwieranym tyłem. Nad nią umieszczono kabinę załogi i przekładnię redukcyjną. Przekazywała ona napęd na czterołopatowy wirnik nośny i trzyłopatowe śmigło sterujące, dla którego znalazło się miejsce na końcu długiej belki ogonowej. W układ sterowania włączono wzmacniacze hydrauliczne. Pod kadłubem o metalowej półskorupowej konstrukcji umieszczono małą gondolę z ciężkim, szybkostrzelnym karabinem maszynowym kal. 12,7 mm. Śmigłowiec wyposażono w instalację przeciwoblodzeniową.
Praca przy projektowaniu W-12 biegła w szybkim tempie, w marcu 1952 roku ukończono ostatnie rysunki warsztatowe. W końcu kwietnia do lotu był gotowy pierwszy prototyp W-12, pierwsze próby wzlotu przeprowadzono na uwięzi. Na początku czerwca 1952 roku został wykonany pierwszy swobodny lot. W sierpniu zakończono próby fabryczne. Podjęto decyzję rozpoczęcia produkcji seryjnej przed ukończeniem prób fabrycznych i wojskowych. Śmigłowiec dostał oficjalne oznaczenie Mi-4. W 1953 roku został przyjęty na uzbrojenie. Wersja seryjna zabierała do komory ładunkowej 16 żołnierzy, ilość i rodzaj ładunku w stosunku do wstępnego projektu pozostały bez zmian.
Eksploatacja śmigłowca ujawniła szereg problemów, wśród nich najpoważniejszymi były flatter łopat wirnika i rezonans przyziemny. Rozwiązywano je wspólnymi siłami konstruktorów, producentów i instytutów naukowych.
W 1958 roku rozpoczęto produkcję udoskonalonej wersji nazwanej Mi-4A. Zmiany zostały wprowadzone w konstrukcji łopat wirnika, ich eksploatację można było wydłużyć do 600 godzin. Zwiększono powierzchnię statecznika poziomego, zastosowano pilota automatycznego. W oparciu o Mi-4 i -4A opracowano szereg wersji o różnym przeznaczeniu, dla lotnictwa wojskowego i cywilnego.
W 1958 roku rozpoczęto próby śmigłowca wsparcia ogniowego, nazwanego Mi-4AW. Początkowo planowano uzbrojenie składające się z różnych rakiet niekierowanych. Dowództwo Armii Radzieckiej nie wyraziło zainteresowania nowym środkiem walki. Zmiana stanowiska w tej sprawie nastąpiła dopiero w 1967 roku (wpływ na to miały doświadczenia z wojny wietnamskiej). Wtedy wreszcie zaakceptowano nowy zestaw uzbrojenia Mi-4AW. Był nim kompleks K-4W, w skład którego weszły 4 kierowane rakiety przeciwpancerne „Falanga” (naprowadzane systemem radiowym) oraz 6 wyrzutni rakiet niekierowanych (96 rakiet), można je było zastąpić bombami lotniczymi. Mi-4AW stał się wreszcie śmigłowcem wsparcia ogniowego wojsk lądowych, do tego celu przerobiono 185 egzemplarzy Mi-4A.
Mi-4 był produkowany w licznych wersjach w latach 1952–66, najpierw w Saratowie, a potem w Kazaniu. W sumie wykonano 3307 śmigłowców. W 1956 roku przekazano licencję na produkcję Mi-4 do Chińskiej Republiki Ludowej. Produkowano go tam w latach 1963–79 pod nazwą Z-5. Zbudowano 545 egzemplarzy. Wśród wielu krajów używających Mi-4 znalazła się również Polska. Zakupiono 17 transportowo-desantowych Mi-4A i 4 Mi-4ME. Zostały zastąpione przez śmigłowce Mi-8 i wersje pochodne, jednak niektóre Mi-4 latały jeszcze na początku lat ’80-tych.
| Średnica wirnika | 21,0 m |
| Długość kadłuba | 16,79 m |
| Masa startowa | 7300 kg |
| Maksymalna prędkość | 185 km/h |
| Pułap | 5650 m |
| Zasięg | 425 km |
| Uzbrojenie | 1x karabin maszynowy 12,7 mm |
| Silnik | tłokowy 14- cylindrowy w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzony powietrzem ASz-82W o mocy 1250 kW (1700 KM) |
