Logo Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

B. 6. Symbark

Na mapie lotniczej Małopolski niewiele jest miejsc mogących się poszczycić udokumentowanym użyciem balonów obserwacyjnych w okresie Wielkiej Wojny. Jednym z nich jest Szymbark niedaleko Gorlic. Szczegółową relację na ten temat zawdzięczmy legendzie polskiej aeronautyki – profesorowi inż. pilotowi Franciszkowi Janikowi, który w 1915 r. miał okazję obserwować nie tylko na lotnisku polowym nieopodal rodzinnej wsi austriackie samoloty, ale i niedługo później – w Szymbarku koło kościoła – widzieć balon obserwacyjny typu M 98, z którego obserwator prowadził rozpoznanie i kierował ogniem artylerii w trakcie walk o Gorlice. Jak sam wspominał do Szymbarku Austriacy przywieźli balon obserwacyjny na uwięzi. 

Austriacki balon obserwacyjny
Austriacki balon obserwacyjny

Żądny zaspokojenia ciekawości przeszedł kilkanaście kilometrów – oczywiście nie informując rodziców – aby obejrzeć ów cud techniki. Podobno przyglądał mu się przez kilka godzin – żołnierze nie robili mu najmniejszych problemów i chętnie opowiadali o działaniu balonu. Z długiej wędrówki wrócił rozpromieniony i szczęśliwy, nie żałując ani czasu, ani wysiłku. Jakiś czas później był świadkiem przelotu samolotów austriackich i rosyjskich – przypatrywał się jak w trakcie bitwy gorlickiej z 1915 r. zwykła artyleria polowa strzelała do lecących nisko samolotów, nie wyrządzając im żadnej szkody.

Wiele lat później – w 1933 roku, po zwycięstwie Franciszka HynkaZbigniewa Burzyńskiego w zawodach o puchar Gordon-Bennetta Franciszek Janik (już jako inżynier i pilot) postanowił latać także i na balonach wolnych. W roku 1934 ukończył z powodzeniem szkolenie w 2 Batalionie Wojsk Balonowych w Legionowie i uzyskał licencję, jako pierwszy w Polsce cywilny pilot balonowy. Później został instruktorem balonowym i organizatorem szkolenia balonowego w Aeroklubie Warszawskim. Franciszek Janik trzykrotnie startował w Krajowych Zawodach Balonów Wolnych o Puchar im. płk. Aleksandra Wańkowicza w Toruniu i trzykrotnie brał również udział w elitarnych Międzynarodowych Zawodach Balonów Wolnych o Puchar Gordona-Bennetta.

Franciszek Janik (z lewej) i kpt. Franciszek Hynek podczas Międzynarodowych Zawodów Balonowych o Puchar Gordona Bennetta w Warszawie w 1936 r.

W sumie Franciszek Janik na samolotach latał do 1966 r., a na balonach do 1968 r. Swój ostatni lot balonem wykonał w 30 rocznicę zwycięstwa w Międzynarodowych Zawodach Balonów Wolnych o Puchar Gordona-Bennetta. Ogółem wylatał ponad 2150 godzin na 65 typach samolotów, szybowców, motoszybowców i balonów.